Günümüzde çevreye ve insan sağlığına zararlı etmenlerin başında egzoz gazları geliyor. Her geçen gün daha fazla otomobilin trafiğe çıkması sonucunda olumsuz etkileri katlanarak artan bu zararlı gazların doğaya salınımı ile ilgili tüm dünyada zorunlu kısıtlamalar gündeme geliyor. Bu doğrultuda otomotiv firmaları, ürettikleri araçlara katalitik konvertör gibi parçalar ekleyerek yasalar çerçevesinde belirlenen emisyon sınırlarının altında kalmaya çalışıyor.
Katalitik Konvertör Ne İşe Yarıyor?
Katalitik dönüştürücü, yakıtın yanması sonucu ortaya çıkan bazı gazların aracın egzozundan dışarı atılmadan önce zararlı etkilerinin mümkün olduğunca minimalize edilmesini sağlıyor. Hava-yakıt karışımı, motorda yandıktan sonra suya, karbondioksite, karbon monoksite, azot oksite ve hidrokarbona dönüşüyor. Yanma ile ortaya çıkan gazlardan karbon monoksit, azot oksit ve hidrokarbon dönüştürücüde çeşitli reaksiyonlara giriyor. Bu sayede kirli sis bulutları ve asit yağmurları başta olmak üzere hem insan sağlığı hem de çevre üzerinde yıkıcı etkiler bırakabilen birçok olumsuzluğun önüne geçilebiliyor.
Otomotiv sektöründe ağırlıklı olarak benzinli araçlarda kullanılan katalitik konvertörün dış kısmında, seramik kaplama bulunuyor. Petek şeklinde tasarlanmış iç bölüm ise platinyum, paladyum ve rodyum gibi malzemelerden üretiliyor. Sırasıyla redüksiyon ve oksidasyon işlemlerini gerçekleştiren dönüştürücü, 480 ila 650 °C arası sıcaklıkta çalışabiliyor. Redüksiyon sırasında azot oksit parçalanarak zararsız hale geliyor. Oksidasyon işleminde ise karbon monoksite oksijen ilave edilerek karbondioksite dönüşmesi sağlanıyor. Bu aşamada ayrıca yanmamış haldeki hidrokarbonlar, karbondioksite ve suya çevriliyor. Bir katalitik dönüştürücü, normal şartlar altında yaklaşık 80 bin kilometre kullanılabiliyor.
Sık Karşılaşılan Katalitik Konvertör Arızaları
Katalitik dönüştürücülerde en sık görülen arızaların başında, filtre gözeneklerinin tıkanması sorunu geliyor. Bu durum, otomobilin tasarruf amaçlı olarak sürekli düşük devirde kullanımı ile ortaya çıkıyor. Motorun düşük devirde çalışması, monolit gözeneklerin tıkanmasına ve dolayısıyla filtrenin görevini yerine getirememesine yol açıyor. Tıkanmaya ayrıca düşük kaliteli yakıt kullanımı da sebep olabiliyor. Özellikle yağ katkı oranı yüksek yakıtların tercih edilmesi neticesinde belirli bir süre sonra dönüştürücünün yüzeyi atık maddeler ile kaplanıyor. Gözenekleri kapanan filtre, zararlı gazları bünyesinde gerektiği gibi dönüştüremiyor.
Kimi zaman motor kaynaklı katalitik konvertör arızaları da görülebiliyor. Bu tarz arızalara, dönüştürücünün içerisine yanmamış yakıtın kaçması sebep oluyor. Egzoz gazının sıcaklığı ile tutuşan yakıt, yüksek sıcaklığın ortaya çıkmasıyla konvertördeki monoliti eritiyor. Parçanın kullanım ömrünü bariz şekilde azaltan bu soruna, solvent katkı oranı yüksek yakıtların kullanıldığı araçlarda daha sık rastlanıyor.
Tıkanan katalitik dönüştürücüler çoğu zaman kimyasal temizleyiciler kullanılarak kısa sürede temizlenebiliyor. Erime kaynaklı arızalarda ise konvertörü yenisi ile değiştirmek gerekiyor.
